Kasztanowiec pospolity (Aesculus hippocastanum), to piękne, dorodne drzewo osiągające do 25 m wysokości, zakwita w maju wydając białe kwiaty, a jesienią tworzy brązowe nasiona, ukryte w kolczastej skorupce, które nazywamy kasztanami. Na grubych pędach wyrastają ogromne liście przypominające kształtem dłoń. Są to liście złożone - jeden liść składa się z 5-7 listków i to właśnie w tych liściach kryje się wróg nr 1 szrotówek kasztanowcowiaczek (Cameraria ohridella).

Wojciech Gąsowski w piosence „Gdzie te prywatki” śpiewał „tuż przed maturą kwitły kasztany, żyło się tak jak we śnie ...”. Tak naprawdę śpiewał o kasztanowcach, a nie o kasztanach. Jednak słowo "kasztanowce" nie brzmiałoby w tej piosence zbyt ładnie. Stąd w mowie potocznej można usłyszeć niewłaściwą nazwę kasztan, a nie poprwaną - kasztanowiec.

Nie myl kasztanowca z kasztanem!

Kasztan jadalny (Castanea sativa), to zupełnie inny gatunek. Jego owoce, także zwane kasztanami, również ukryte są w kolczastych łupinach. W odróżnieniu jednak od niejadalnych owoców kasztanowca owoce kasztana uchodzą za przysmak.

Oko w oko ze szrotówkiem. Jak wygląda szrotówek kasztanowiaczek?
Dorosły owad jest motylem o długości 2,8-3,8 mm. Ma brązowo-złociste skrzydła z białymi, czarno obrzeżonymi przepaskami o rozpiętości 7 mm. Jaja są kształtu soczewkowatego, perłowo-białe i znajdują się na górnej stronie liści. Beznogie larwy o ciele segmentowym i spłaszczonym, przechodzą cztery stadia rozwojowe. Wreszcie poczwarki są barwy ciemnobrązowej i znajdują się w jedwabistym kokonie wewnątrz liścia.

Oznaki żerowania szrotówka.
Dorosłe motyle nie stanowią bezpośredniego zagrożenia dla drzew, w przeciwieństwie do larw, które żerują wewnątrz liści. W miejscach żerowania szrotówka tworzą się charakterystyczne plamy, zwane minami. W miejscach żerowania tworzą się charakterystyczne plamy, zwane minami. Początkowo są one jasne, okrągłe i małe. Wraz ze wzrostem larw miny te ciemnieją, powiększając się tworzą nieregularne plamy. Przy dużej liczbie larw miny mogą zajmować nawet 90% powierzchni liści, co może być przyczyną przedwczesnego, całkowitego opadania liści z drzew już w sierpniu. Drzewa pozbawione liści wchodzą w stan spoczynku wymuszonego. Przy sprzyjających warunkach pogodowych mogą wznowić wegetację, jednak zakłócenie naturalnego rytmu rozwojowego drzewa prowadzi do powtórnego rozwoju pąków śpiących i tworzenia kwiatostanów we wrześniu i październiku. Osłabione drzewa nie wchodzą we właściwy stan spoczynku zimowego, co może być przyczyną obniżenia ich mrozoodporności.

Cykl rozwojowy szkodnika.
Szkodnik wydaje trzy pokolenia w ciągu roku.
Pierwsze pokolenie wylęga się z poczwarek, które przezimowały w swoich kokonach w opadłych liściach oraz w glebie. Z reguły na początku maja następuje zmasowany wylot z kokonów motyli, które zaczynają gromadzić się na pniu kasztanowca. Tutaj dochodzi do kopulacji, po której samice składają od 20 do 40 jaj na zewnętrznej stronie liścia. Po 10-20 dniach z jaja wylęga się larwa, która wgryza się do wnętrza liścia i żywi się ich miękiszem. W miejscu żerowania tworzy się brunatna plama nazywana miną. Trwa to od 3 do 4 tygodni. W tym czasie następuje 6 stadiów przeobrażania szrotówka, z czego tylko 4 stadia żerują na liściu, a dwa ostatnie (5 i 6 stadium) nie pobiera pokarmu tylko tworzy kokon do przepoczwarczenia. Poczwarki mogą zapaść w stan uśpienia, diapauzę, która może trwać nawet do 5 lat. W każdym pokoleniu w liściach pozostaje do 30% poczwarek, które pozostają w stanie spoczynku. Ich głównym celem jest przetrwanie gatunku. Stadium poczwarki trwa do 3 tygodni, a pełny cykl rozwojowy jednego pokolenia trwa do 7 tygodni. Drugie pokolenie pojawia się na przełomie czerwca i lipca, a trzecie pokolenie na przełomie sierpnia i września. Larwy trzeciego pokolenia tworzą gruby kokon odporny na pogodę, w którym mogą wytrzymać temperaturę w zimie nawet poniżej 20 stopni.

Poczwarki znajdujące się w opadłych liściach i w glebie stanowią zaczątek porażenia kasztanowców w następnym sezonie.

Obliczono, że w 1 kg suchych liści można znaleźć 4.500 poczwarek szrotówka, które w optymalnych warunkach mogą złożyć do 80.000 jaj. Obliczono, że w 1 kg suchych liści można znaleźć 4.500 poczwarek szrotówka. Przyjmując, że 50% owadów wylęgłych z zimujących poczwarek to samice, należy przypuszczać, iż w optymalnych warunkach mogą one złożyć nawet do 80 tysięcy jaj. Ogromny potencjał rozrodczy osobników rozwijających się na wiosnę zapewnia szybką odbudowę populacji szkodnika.

Skąd się wziął ten szkodnik?
Szrotówek kasztanowcowiaczek po raz pierwszy pojawił się masowo na kasztanowcach w Macedonii w 1984 r. Dwa lata później został opisany jako nowy gatunek. Pochodzenie szkodnika nie jest do końca wyjaśnione, krąży hipoteza o tym, że został zawleczony wraz z importowanymi towarami z Chin.

W Europie od ponad 20 lat obserwuje się dynamiczny rozwój tego szkodnika oraz brak skutecznego oporu środowiska w ograniczaniu jego liczebności. Obecnie motyl występuje powszechnie na terenie całego kraju i jest najgroźniejszym szkodnikiem kasztanowców pospolitych.

Wrogowie naturalni szrotówka.
Nadzieją na zahamowanie ekspansji szrotówka są jego wrogowie naturalni. Główną przyczyną śmiertelności larw i poczwarek jest spasożytowanie ich przez pasożytnicze owady (parazytoidy). Niestety nie są one istotnym czynnikiem redukującym liczebność populacji szkodnika. Wśród drapieżników największą rolę w ograniczaniu liczebności szkodnika wykazują sikorki. Potrafią one otworzyć minę, aby wyciągnąć larwę lub poczwarkę szkodnika. Jednak, w ten sposób, ptaki są w stanie zniszczyć tylko około 3% populacji szkodnika. Niestety natura wciąż sama nie daje sobie rady z inwazją żarłocznych larw szrotówka, dlatego musimy jej pomóc stosując różne metody jego zwalczania.

Metody walki ze szrotówkiem kasztanowiaczkiem
Najskuteczniejszą metodą, najmniej inwazyjną dla drzewa oraz najmniej obciążającą budżet jest grabienie i utylizacja opadłych liści wraz z zimującymi wewnątrz nich poczwarkami szkodnika.

Pozostałe metody:
•    Opaski lepowe zakładane na pnie drzew oraz lepowe pułapki feromonowe.
•    Szczepienie drzew – to na wprowadzenie do tkanek przewodzących drzewa środków owadobójczych.
•    Zawieszanie budek lęgowych dla ptaków owadożernych.

Jednak najskuteczniejszą metodą jest 3 x Z:  ZGRAB - ZABIERZ - ZUTYLIZUJ !

A zatem grabie w dłoń!